Улуу уһуйааччы олоҕо – Саха театрын сценатыгар
Аныгы кэмҥэ үгүс киинэлэр, сериаллар, кинигэлэр булгуччу “Основано на реальных событиях (Дьиҥнээх олоххо буолбут түгэҥҥэ олохсуйар)” диэн бигэргэтиилээх буолаллар. Ол гынан баран, онно тугу баҕарар көрдөрүөхтэрин-суруйуохтарын себе өйдөнөр, ким даҕаны тоҕо ол киһини итинник көрдөрдүгүт диэн токкоолоспот.
Онтон биһиги саха киһитэ үксэ олоҕун ымпыгар-чымпыгар тиийэ билэр саҕа сананар олохтоох, дьон-сэргэ дириҥ ытыктабылынан туһанар биллэр дьоммут тустарынан киинэҕэ, театр сценатыгар туруорууга, кинигэҕэ ураты ирдэбиллээхпит. Биһиги өйдөбүлбүтүттэн кыра да халбарыйыылаах, уларыйыылаах буоллаҕына тута сөбүлээбэтэхпитин биллэрэбит, айдааны да тардабыт. Ол эмиэ даҕаны өйдөнөр. Бэйэбит бастыҥ дьоммутугар кыра да күлүгү түһэрбэккэ, өрүү ыраас, сырдык өйдөбүлү илдьэ сылдьыахпытын баҕарабыт. Ол эрээри, сороҕор, этэргэ дылы, киинэ, театр туруоруутугар жанр ирдэбилин быһыытынан дьиҥ олохтон кыратык туорааһын, ханнык эрэ түгэни киэргэтии, күүркэтии, эбэтэр төттөрүтүн, омнуолаах буолбуту арыый сымнатан көрдөрүү баар буолуон сөп.
Бу күннэргэ саха норуотун биир сүдү киһитэ, аан дойдуга саха омуга уонна булгуруйбат модун санаалаах саха бөҕөстөрө баалларын биллэрбит улуу тренербит Дмитрий Петрович КОРКИН төрөөбүтэ 95 сылыгар уонна Саха сиригэр спортивнай хамсааһын 100 сылыгар анаммыт саҥа спектаклы Саха театрын сценатыгар туруорууну үгүс саха киһитэ долгуйа, астына көрдө. “Коркин. Андаҕар” диэн ааттаммыт спортивнай драманы эдэр драматург, историк, кыраайы үөрэтээччи Утум ЗАХАРОВ суруйбут, пьесаны сценаҕа биллиилээх режиссер Сергей ПОТАПОВ туруорбут, 60-70с сыллардааҕы көстүүмнэри эдэр үлэһит Дора Айкуо ТИХОНОВА бэлэмнээбит, сценографиятын ааттаах-суоллаах Михаил ЕГОРОВ оҥорбут.
Андрей Саввич Борисов билинэринэн, бу спектакль Василий Егорович ВАСИЛЬЕВ-Баһылай ХАРЫСХАЛ пьесаларынан саҕаламмыт саха чулуу дьонун туһунан туруоруулары салҕыыр. Ону тэҥэ Саха театрын иһинэн тэриллибит эдэр драматурдар түмсүүлэрин айымньыларын сценаҕа тахсыбыт иккис дьүһүйүү.
Аан бастаан суруналыыстарга диэн анаан чэппиэргэ сабыылаах көрдөрүү буолбута. Мин режиссертан көҥүллэтэн хаартыскаҕа түһэрдим, видеоҕа уһуллум.
Бу спектакль туруохтааҕын эрдэ истибитим. Быйыл саас доҕорум, СР үтүөлээх артыыһа, РФ Судаарыстыбаннай бириэмийэтин лауреата Иннокентий ЛУКОВЦЕВ кэлэн, библиотекабыттан Д.П.Коркин туһунан кинигэлэрбин уларсан барбыта. Уонна өр кэм устата бу кинигэлэри болҕомтолоохтук ааҕан, бэйэтин сүрэҕин нөҥүө ыытан, Дмитрий Петрович олоҕун сценаҕа олорон көрдөрдө. Кини бу саҥа айымньыга сүрүн оруолу ситиһиилээхтик толороругар ким да саарбахтаабатаҕа. Былырыын киэҥ көрүүгэ тахсыбыт “Дьулуур: Мас-рестлинг” диэн киинэҕэ кини мас тардыһыыга тренер оруолун олус итэҕэтиилээхтик, кыайа-хото тутан оонньообутун бары билэ, истэ сылдьабыт. Бу да спектаклга оннук буолла. Иннокентий улуу тренери биһиги барыбыт курдук үөрэр, санаарҕыыр, хомойор уонна хоргутар киһи, талааннаах специалист, иитиллээччилэрин дириҥ ытыктабылларын ылбыт педагог, таптыыр кэргэн, амарах аҕа быһыытынан көрөөччүлэргэ сиппит-хоппут уобараһы көрдөрдө.
Петрович олоҕун кэрдиис кэмнэрэ – кини Ленинградка үөрэҕи бүтэрэн кэлиэҕиттэн, үөрэнээччилэрин Олимпа чыпчаалларыгар тиэрдиэҕэр диэри барыта икки чаас устатыгар көрөөччүлэр иннилэригэр арыллан көһүннэ. Мин педагог буоларым быһыытынан, хаһан баҕарар спорт ыччаты иитэр кыаҕын өрө тутан, иитэр үлэбэр үтүө түмүктээхтик туһанарым, онон Петрович бэйэтин үөрэнээччилэрин көбүөргэ кыайарга эрэ туһулаабакка, кини уолаттара олоххо бары өттүнэнэ сайдыылаах буолалларыгар улахан болҕомто уурарын улаханнык сэргиибин.
Биһиги бары билэрбит курдук, 1964 с. Токиоҕа Олимпийскай оонньууларга Саха сириттэн үс улуу “К” – кэлин саха спордун патриархын аатын ылбыт уһулуччулаах тренер уонна учуонай Валерий Пантелеймонович КОЧНЕВ, саха спортивнай суруналыыстыкатын саҕалаабыт Иван Семенович КЫЧКИН уонна көҥүл тустууну сайыннарарга үгүс идиэйэлэрдээх Дмитрий Петрович КОРКИН. Кини бу иннинэ Сэбиэскэй Сойуус эрэ иһинэн ситиһиилэргэ уолаттарын туһулуу сылдьыбыт буоллаҕына, Олимпиадаҕа биһиги курдук Азия омуктарын бөҕөстөрө аан дойду бастыҥнарын кытта тэҥҥэ киирсэ, кинилэри баһыйа сылдьалларын илэ хараҕынан көрөн, тус санаата бөҕөргөөн, кини эрчийэр үөрэтэр уолаттара эмиэ Олимпа чыпчаалларыгар тиийиэхтэрин сөбүн итэҕэйбитэ. Уонна онно сылдьан, бэйэтин күннүгэр суруммута: “Дьол-көҥүл, народ иһин күүс кыайарынан, сүрэх баҕатынан үлэлииргэ бэлэммин”. Уонна бу андаҕарын олоҕун устата бэриниилээх үлэтинэн дакаастаабыта, толорбута.
Искуствоҕа улахан сыһыана суох киһи көрүүбэр, бу спектаклы Саха театра буоларын курдук наһаа бэркэ туруорбут. Мин санаабар, артыыстар ааспыт кэм чахчыларын барытын иҥэн-тоҥон тутуһан туран оонньоотулар. Дмитрий Петрович олоҕун аргыһын Александра Семеновнаны эдэр эрдэҕинээҕитин Айталина ЦЫПАНДИНА, билиҥҥи кэмнээҕитин Саха АССР үтүөлээх уонна Саха Республикатын нороудунай артыыһа Зоя Петровна БАГЫНАНОВА олус итэҕэтиилээхтик оонньообуттарын Олимпиада чемпиона Павел Пинигин бэлиэтээтэ. Коркин истиҥ доҕорун, кини уҥа илиитин Константин Сергеевич ПОСТНИКОВЫ өссө биир талааннаах, оруолтан оруолга биллэ сайдан, үүнэн иһэр артыыс Илья СТРУЧКОВ дьүһүйэн көрдөрдө.
Чурапчы тустууга оскуолатын бастыҥ үөрэнээччилэрин, Петрович итэҕэйэр, киэн туттар уолаттарын уопуттаах сцена маастардара уонна быйыл Москваҕа үөрэхтэрин түмүктээн кэлбит саҥа көлүөнэ артыыстар көрдөрдүлэр. Ордук Николай ЗАХАРОВ-САХААЧЧА (Эдуард ЗАХАРОВ онньото) уобараһа көрөөччүлэр болҕомтолорун тарта, тас көрүҥүнэн да, ис киирбэҕинэн, санаатын дьулуурунан норуот билиҥҥэ дылы таптыы, сүгүрүйэ сылдьар уоланын санатта. Олимпиецтарбыт Роман ДМИТРИЕВ (Роман ДОРОФЕЕВ), Павел ПИНИГИН (Владимир ВИНОКУРОВ), Александр ИВАНОВ (Александр ЗАХАРОВ), бастакы суолу тэлбит Илларион ФЕДОСЕЕВ (Павел ЧЕНЯНОВ), Владимир АНДРОСОВ (Петр ДОМОТОВ), Одьулууҥҥа бастакы секциятыгар эрчийбит уола, Саха сиригэр аата үгүстэ дорҕоонноохтук ааттаммыт Максим СИБИРЯКОВ (Илья ПОРТНЯГИН), хомуур уобарас буолбут Сүөдэр (Вячеслав ЛАВЕРНОВ) уонна Сэмэнчик (Айсен ЛУГИНОВ) – бары улуу учууталларын тула түмсэн, кини олоҕун суолун билиҥҥэ диэри арыаллыы сылдьаллар.
Дмитрий Петровиһы кини тустуу кыһатын тэрийэригэр өйөөбүт, күүс-көмө буолбут Чурапчы спорткэмитиэтин өр сылларга салайбыт Афанасий Кирикович Софронов (Альберт Алексеев), оскуола дириэктэрэ Гаврил Дмитриевич Ефимов (Айаал Аммосов), “Урожай” спортивнай уопсастыба саалйааччыта Иннокентий Петрович Ушницкай (Алдан Готовцев), Саха АССР спорткэмитиэтин салайбыт Афанасий Егорович Алексеев (Петр Баснаев), о.д.а. историяҕа бэйэлэрин суолларын хаалларбыттара.
Коркин үлэтин, олоҕун чугастык билэр сорох дьон улуу тренер үөрэнээччилэриттэн, кинини Чурапчы оройуонугар, республикаҕа өйөөбүт дьон сорохторун ааттара ааттаммата диэн сиэрдээх этиилээхтэр.
Театр сцената – киинэ площадката, спорт дыбарыаһа уонна тустуу түһүлгэтэ буолбатах. Манна спорт хас күннээҕи уон көлөһүн тохтор ыарахан үлэтин, тустуу көбүөрүгэр тыҥааһыннаах хапсыһыылары, тыһыынчанан ыалдьааччылар өрөгөй үөрүүлэрин ылбычча көрдөрөр кыайтарыа суох курдук да буоллар, мин санаабар, ол түгэннэри бэрт кылгастык да буоллар, Спортивнай өттүн кыайа туппуттар. Эр дьон артыыстар бары эт-сиин өттүнэн олус астык, кыахтаах көрүҥнээхтэр, уолаттар ойуоккалаан-төкүнүҥнээн, иннинэн-кэннинэн сальтолаан бэйэлэрин кыаналлара да бэрт, тустууну да саарбахтаппат курдук көрдөрөллөр. Бу аҕа уонна орто көлүөнэ артыыстарын кытта кыттыгастаах үлэ саҥа кэлбит “щепкиннэргэ” олус кэрэхсэбиллэх уонна кэскиллээх саҕалааһын буолла.
Биллэн турар, маннык улахан хабааннаах туруоруу сценарийыгар кыра итэҕэстэр, ситэ өйдөммөт түгэннэр баар буолуохтарын сөп, бааллар даҕаны, ону көрөөччүлэр да эттилэр, театр художественнай сэбиэтэ да бэлиэҕэ ылбыт буолуохтаах. Онон Саха театрын айар үлэһиттэрэ балаҕан ыйын 5 күнүгэр улуу тренербит 95 сааһын бэлиэтиир күммүтүгэр, кини кэриэһигэр ыытыллар норуоттар икки ардыларынааҕы улахан турнирга кэлэр 15 омук дойдутун бөҕөстөрүн, тустуу салайааччыларын иннигэр бу спектаклбытын өссө чочуйан, ситэрэн-хоторон бар дьоммутугар көрдөрүөхтэрэ дин эрэнэбин.
Мин саныахпар, бу туруорууну билигин оонньообут састаабынан “Саха” НКИХ анаан телевизионнай спектакль быһыытынан устан, күөх экраҥҥа көрдөрүөххэ наада, уонна “Көмүс фондаҕа” киллэрэн, кэнэҕэски көлүөнэлэргэ уура сылдьан көрдөрөргө күндү бэлэх буолуо этэ.
Бастакы күн спорт суруналыыстара, суруйааччылар, Саха театрын иһинэн кэскиллээх үлэни саҕалаабыт драматурдар бөлөхтөрүн кыттыылаахтара спектакль кэнниттэн бэйэлэрин санааларын үллэһинннилэр. Норуот суруйааччыта, Чурапчы көһөрүүүтүн кыттыылааҕа Семен Андреевич ПОПОВ-СЭМЭН ТУМАТ, суруналыыс уонна суруйааччы, олимпийскай чемпион Павел ПИНИГИН туһунан кинигэни суруйбут, билигин Павел Павловичтыын кини учуутала Коркин туһунан кинигэни бэлэмнии сылдьар Александр ИЛЬИН-ЕГОРОВ, педагог уонна поэт Рустам КАЖЕНКИН, тустуу диэн баран муннукка ытаабыт спортивнай суруналыыс Иван УШНИЦКАЙ, тустууга уонна хапсаҕайга тренер Платон САВВИНОВ, Ил Дархан сүбэһитэ, аатырбыт режиссер Андрей Саввич БОРИСОВ бэйэлэрин санааларын эттилэр. Бары тыл эппиттэр спектаклы сэргээбиттэрин, үрдүк сыананы биэрэллэрин эттилэр.
Иккис күнүгэр мин анаан Коркин үөрэнээччилэрин, кинилэр үөлээннээхтэрин көрсөр санаалаах барбытым. Премьера бастакы күнэ буолан, саала тобус-толору. Билэр дьоммун көрсөн, кинилэртэн спектакль туһунан бэйэлэрин санааларын суруйалларыгар көрдөспүтүм, мантан салҕыы ону ааҕаарыҥ.
Хомойуох иһин, икки күн устата спорт министиэристибэтин өттүттэн, Коркин дьыалатын салҕаан эдэр бөҕөстөрү, олохторун тустууга анаабыт спортсменнары эрчийэ сылдьар дьон суохтарын сөхтүм. Тустуу эйгэтитттэн бастакы күн Платон Саввинов, иккис күн Станислав Захаров, Александр Иванов баалларын көрсүбүтүм. Онтон кэлин тренердэр, тустуу уонна спорт ветераннара сылдьыбыттар диэни истэн эгди буоллум.
Дьиҥэр, бу күннэргэ театр саалатыгар туох баар спорт тэрийээччилэрэ, Дьокуускайтан уонна улуустаран тустуу уһуйааччылара, Саха сирин көҥүл тустууга сүүмэрдэммит хамаандатын чилиэннэрэ, Р.М.Дмитриев аатынан олимпийскай солбугу бэлэмниир училище үөрэнээччиллэрэ икки физкультурнай институт студеннара тоҕу анньан клиэхтээхтэрэ этэ буоллаҕа…
Владислав КОРОТОВ суруйда, хаартыскаҕа түһэрдэ, видеоҕа уһулла.
Хаартыскаларбын Телеграм канаалбар уктум. Бу сигэнэн киирэн көрүҥ https://t.me/VladKorotov54/56298 https://t.me/VladKorotov54/56298
Спектакль кэнниттэн көрөөччүлэр санаалара
Татьяна Петровна КАРПОВА, Д.П.Коркин биир бастакы “хараҥаччытын”, Саха сириттэн бастакынан ССРС чемпиона Вячеслав Павлович КАРПОВ кэргэнэ:
Спектакль көрөн кэллибит. Д.П. Коркин олоҕун, үлэтин Одьулуунтан саҕ5алаан саамай сүрүн оҥкулларынан оҥоһуллубут, онон улуу тренер олоҕун син балайда сырдаппыттар. Олоҕун устата керсубут ыарахаттара аан бастаан сырдатыллыбыттара көрөөччүгэ чахчы да саҥа көстүү буолбута буолуо дии саныыбын. Луковцев оруолун бэркэ тутта, киһи ылынар гына – бастаан эдэр Коркин кэлин спектакль бүтүүтэ биллэ сааһырда, нүһэрсийдэ, мэктиэтигэр кыччаабыт курдук буолла… Сахаачча суох буолуута, бастакы тустууктара арыгы иһэр буолуулара, олохторугар табыллыбатахтарын артистар бэркэ тиэртилэр… Сүнньүнэн олимпиецтар тахсыылара, чуолаан олимпиеһы иитиигэ Коркин андаҕарын толороро көһүннэ. Онон спектакль табыллыбыт, көрөөччү ылынна диэххэ сөп.
Александра Семеновнаны толорбут икки артыыс иккиэн (эдэрэ Айта Цыпандина, сааһырбыта – Зоя Багынанова) олус табыллыбыттар, оруолларын эҥкилэ суох толордулар)
Сахааччаттан атыттары оччолооботум, баҕар, кэлин син ылыныам.
Володя Андросов программаҕа баар да, көһүннэ дуо? Аата эрэ баар, Илларион биир эпизодка баар да, киһи олох да кини дии санаабат… таах ааттара эрэ киирбит…
Спектакль былаһын тухары оскуола директора Ефимов Гаврил Дмитриевич, кини Коркин үлэҕэ ыҥырбыт, орто оскуолаҕа спорт кылааһы арыйан үлэлэппит үтүөлээх, ол гынан баран орто оскуола биир да тустууга итиннэ саатар ааттара ааттаммата – бастакы Союз, Россия чемпионнара Карпов, Сивцев, Барашков, Шестаков… итинтэн дьон соһуйда.
Мин бэйэм ону Чурапчы ыччат дьонун тустууга үөрэтиитинэн биэрдэ диэн өйдөөтүм, сорохтор ону өйдөөбөттөр эбит.
Анна Семеновна НОВГОРОДОВА, Аника, Сахаачча балта. Спектакльтан саамай долгуйбут кини. Оннук буолар буоллаҕа – Сахаачча дьүһүннуун-бодолуун, быһыылыын-таһаалыын илэ бэйэтинэн субу киирэн кэлбитин курдук… Артыыс Эдуард Захаров оруолу бэркэ толорон, көрөөччүлэр үрдүк сыанабылларын ылыан ылла…
Гавриил Иннокентьевич Адамов, педагог, суруйааччы, поэт:
Сөбүлээтим. Бэркэ таҥыллан оҥоһуллубут дии санаатым. Иккис чааһын олус астынным.
Бастакы чааһа 50-с сыллар бүтүүлэрин, оччотооҕу кэми натурально соҕус көрбүт буоллар, астык буолуоҕа хаалбыт дии санаатым. Оччотооҕу ыраас баҕа санаалар, дьүккүөрдэр, испиктээкил күүрүүлээх ис хоһоонугар киириэх иннинэ кэпсэтии-ипсэтии, былыргы быһыы-майгы – оччотооҕу кэми хайдах баарынан көрдөрбүт буоллар ордук сытыы буолуо этэ диэн санаабар туттум. Оннук эбитэ буоллар Куоркун майгытыгар дьүөрэлии буолуо этэ.
Үчүгэй!
Спортивнай өттө олох үчүгэй!!!
Марина Романовна КАРПОВА, Роман Михайлович Дмитриев кыыһа, кылгастык бэлиэтээтэ:
Мне понравилось.
Василий Николаевич ГОГОЛЕВ, Д.П. Коркин ылгын уола, улаханнык эрэммит бөҕөһө, “Үтүө санаа оонньуутун” кыайыылааҕа, аан дойду боруонса призера:
Үчүгэй. Бэркэ оонньоотулар. Коркины көрбөтөх дьоҥҥо бэркэ оонньоотулар.
Мантан салгыы бу туруоруу туһунан куйаар ситимигэр суруллубут санаалары эмиэ манна түмэргэ быһаарынным.
Спектаклтан санаа
Мария Петровна НЕЙМОХОВА, Саха народнай суруйааччатын, көҥүл тустуу туһунан Саха театрын сценатыгар туруоруллубут бастакы айымньы – “Хапсыһыы” роман – авторын Егор Петрович НЕЙМОХОВ кэргэнэ:
Улуу тренер Дмитрий Петрович Коркин туһунан, кини төрөөбүтэ 95 сылыгар анаммыт »Андаҕар» диэн спектаклы П.А.Ойуунускай аатынан Саха государственнай академическай театра туруорда. Пьесаны Утум Захаров диэн саҥа суруйан эрэр драматург суруйбут, режиссер Сергей Потапов туруорбут. Эрдэттэн биллиилээх тустуук Вячеслав Карпов кэргэнэ Татьяна Петровналыын билиэт ылбыппыт. Кини тустуук Николай Захаров-Сахаачча балта Аникалыын, оттон мин биллиилээх тустуук, медицинскай наука доктора, хирург Алкивиад Иванов балта Изабеллалыын сырыттыбыт. Онон бары да тустууга сыһыаннаах курдукпут.
»Тустуу, тустууктар тустарынан аан маҥнай Егор Неймохов »Хапсыһыыта» театрга турбута»,- диэн театр директора Петр Макаров кэпсээтэ.
Дьэ, ол хайдах этэй?
Биһиги аҕабыт саха народнай суруйааччыта.Егор Неймохов бэйэтэ эмиэ тустуунан үлүһүйэ сылдьыбыт уол суруйуом диэн санааны иитиэхтии сылдьыбыта. Оччолорго уолаттар бары да тустуунан олороллоро. Тустуу саханы аар- саарга аатырдан эрэр кэмэ. Бары тустууктар бэйэтин көлүөнэтин дьоно, үгүстэри кытта доҕордуу сыһыаннаах этэ. Кумирдара — Петр Попов уонна Вячеслав Карпов. Иккиэн да сахаҕа кыраһыабай уолаттар. Хаартыскаларын бэйэтэ уруһуйдаан таҥара иконатын курдук илдьэ сылдьара. Бэйэтэ доҕоро Филиппов Ганялыын тустуу секциятыгар сылдьыбыттара. Ганя бэйэтин сүрдээҕин кыанар, күүстээх этэ да, характера сөп түбэспэтэ, сымнаҕас этэ. Спортка утарылаһааччыгын самнаран, кыайан бастыахтааххын. Сүрүн принцип ол. Спортивная злость баар буолуохтаах. Ганя утарылаһааччытын аһынан кыайан кум — хам туппата. Тренерэ: »Улахан тустуук буолуоҥ, дьоҕурдааххын»,- диэн этэ сатаабытын үрдүнэн уурайбыта. Гошалыын иккиэн үөрэх туйгуннара бириэмэлэрин харыстаабыт буолуохтарын сөп, тустан бүппүттэрэ. Арай Гоша спортивнай суруналыыс буолбута.
Маҥнай тустуу туһунан пьеса суруйан биллэҕэр Саха театрын кылаабынай режиссеругар Федот Потаповка аахтара биэрбитэ. Уһаабытыгар эдьиийбиттэн ыйытан көрбүтүм: »Ааҕыллара үчүгэй диэтэ уонна тугу да саҥарбата», — диир.
Онтон оччолорго Култуура министиэристибэтигэр үлэлиир, кэлин телевидениеҕэ, араадьыйаҕа биллэр суруналыыс буолбут Николай Иванович Максимовка аахтарда. Киһибит сөбүлээн, бэйэтэ режиссер идэлээх киһи: »Потаповка дьиэтигэр барыахха», — диэбит. Дьиэтигэр тиийэн кэпсэппиттэригэр Федот Федотович олох саҥардыбатах дэлби кириитикэлээбит. Сүрүн тутуһара геройдар утуу-субуу тахсыбыттара, бииргэ үөрэммэтэхтэрэ диэн. Николай Иванович: »Бу уус уран айымньы ээ, онон хайдах баҕарар собирательнай обраһы оҥоруохха сөп», — диэн көрбүтүн саҥардыбатах, остуолу охсубут этэ. Онон уку — сакы тахсан барбыттар. Гоша наһаа хомойбутун көрөн Николай Иванович эдэр драматурдар семинардарыгар Юрмалаҕа быһыылааҕа, ыыппыта.
Онон драматург буолан бүппүппүт. Ол кэннэ »Хапсыһыы» диэн сэһэн суруйан таһаартарбыта, оччотооҕу ыччат наһаа үчүгэйдик ылыммыта, олох былдьаһа сылдьан аахпыта. Ол саха литературатыгар сонун көстүү этэ. Мин билэр кыыһым сайыҥҥы сырдык түүҥҥэ биир тыынынан аахпыт этэ, дьонуттан сэмэлэнэн тиэргэҥҥэ тахсан. Амма Аччыгыйа ааҕан баран наһаа сөбүлээн мунньахха Ойуунускай бириэмийэтигэр түһэриэххэ диэбитин Саха комсомолун бириэмийэтигэр түһэрбиттэрэ. Кэлин театрга уларыйыы тахсан режиссер Василий Фомин бэйэтэ инсценировкатын суруйан туруорбута. Ол кэми Егор Неймохов оскуолаҕа бииргэ үөрэммит кылааһынньыга РФ үтүөлээх СӨ народнай артыыһа Ефим Степанов маннык ахтар: »Биллэн турар, ханнык баҕарар суруйааччыга айымньыта сценаҕа туруута улахантан улахан событие, кинигэтэ бэчээттэнэн тахсарыттан итэҕэһэ суох. Бастакы оннук дьоллоох түгэн Дьөгүөргэ 1982 сыл ахсынньы аам- даам тымныыта үгэннээн турдаҕына буолбута. Биллэн турар, театрга эмиэ сөхсүнүү: интэриэһинэй сонун темаҕа турар испэктээккэ кыттаары бэйэ бодотун тардыныы, саҥа автор тылыгар- өһүгэр тииһинээри турунуу, спортивнай формаҕа киирээри хамсаныы- эрчиллии. Сэһэҥҥэ кэпсэнэр Доҕоороптоох Бусхаатап диэн эдэр тустууктары оччолорго оту- маһы кытта туста сылдьар эдэр эрчимнээх артыыстар Герасим Васильев, Кирилл Семенов оонньообуттара. Испэктээх дьон интэриэһин сүрдээҕин таппыта, элбэх кэпсэтиини таһаарбыта, көрөөччү сэҥээриитин ылбыта. Дьөгүөр эрэпэтииссийэлэргэ кэллэҕинэ элбэхтик саҥарбат, хата, ол оннугар иһийэн олорон өр баҕайы көрөр этэ, дөрүн-дөрүн режиссердуун тугу эрэ ботугураһар буолаллара, сэрэйдэххэ, ханнык эрэ түгэннэри быһаарар, чуолкайдыыр быһыылаахтара. Ардыгар ханнык эрэ сценаны хос- хос эрэпэтииссийэлээн көрөн баран, сынньалаҥ оҕото биллэрээт, туруорааччылар ааптардарын ортолоругар уктан кабинекка бараллара.»
Көрөөччү, ордук эдэр ыччат, наһаа үчүгэйдик ылыммыта. Ахсынньы бытархан тымныытыгар бэрт ыраахтан билиэт көрдөөччү турбута. Өтөрүнэн буолбатах аншлаг этэ. Уонча күнү быһа быыстала суох көрдөрбүттэрэ, ол тухары билиэккэ тииһиммэт үлүгэрэ.
Чэ, ити курдук тустуу саха хааныгар баар буолан өрүү кэрэхсэтэр.
Ити спектакль туһунан Михаил Алексеев-Дапсы »Эдэр коммунист» хаһыакка 1981 сыл, от ыйын 17 күнүгэр тахсыбыт »Олоххо сыаллаах үчүгэй» диэн ыстатыйатыгар: »Сэһэн иэйиитэ сырдык, күүстээх. Ааҕааччыга этэр, хаалларар санаата элбэх, дириҥ. Ол да сиэринэн манна, олоххо тапталы күүһүрдэр айымньыга, киһи дууһатын ырааһырдар, кэрэ туһунан өйдөбүлүн байытар, кутун долгутар уус-уран ойуулааһыннар, уобарастар үгүстэр», — диэн суруйар.
Олимпийскай чемпион Роман Дмитриев: »Егор, тустуу билигин наһаа элбэх олох ирдэбилин кытта сибээстээх. Ол курдук табан үөрэнии, көдьүүстээхтик общественнай үлэнэн дьарыктаныы, тус олоҕу дьоһуннаахтык тэринии ситиһиилээх буолуон сөп, өскөтүн тустуук дьиҥнээх тустуук буоллаҕына. Эн бу тиэмэни киэҥник хабан көрдөрөҕүн. Кинигэҥ ааҕааччы киэҥ араҥатыгар ситиһиилэниэн сөп. Тоҕо диэтэххэ, эн тустуу иитэр суолтатын чорботон бэлиэтиигин. Тустуунан утумнаахтык дьарыктанар киһи бэрээдэктээх, киэҥ сайдыылаах буоларын бэлиэтээбиккин. Спорт ханнык баҕарар киһи олоҕор ураты суолталааҕын ылыннарыылаахтык эппиккин. Тустуу техникатын туһунан суруйууларыҥ специалистарга туһалаах буолуохтара. 22.10.1980», — диэн сыана быспыт.
Олимпийскай чемпион Павел Пинигин: »Улаханнык таттаран аахтыбыт, манна икки саха Союзка бэлэмнэнии сборыгар бааллар. Сөбүлээтим. Сорох- сорох түгэннэргэ улаханнык долгуйан ылаттаатым, уруккуну- хойуккуну санаан. Егор, бэйэҥ туһунан буочардаах, быраабылалаах, улахан мындыр психолог, уус-уран баай тыллаах, улуу суруйааччыгын диэн бэйэм санаабын этиэхпин баҕарабын. 31.04. 1981 с. г. Алушта», — диэн суруйбут.
Бу »Андаҕар» пьесаҕа сүрүн болҕомто тренер обраһыгар туһаайыллыбыт. Тустууктар кини обраһын чиҥэтэр эрэ, кини обраһын байытарга туһуламмыттар курдук.
Арай Николай Захаров-Сахаачча обраһа ойуччу турар. Артыыс уол Сахааччаҕа майгынныыра, быһыыта- таһаата да дьиҥнээх спортсмен курдук ордук хос сыата суох, барыта быччыҥ, иҥиир буолбут көрүҥэ, онно эбии артыыс талаана, обраһын арыйара көрөөччүнү умсугутар. Кини быстахха былдьанан олохтон туоруурун киһи олох долгуйа, харааста көрөр. Хаарыан уолбутун харыстаабатахпыт диэн хомойо саныыгын. Режиссер ити сценаны олус табан оҥорбут. Уолаттар чемпионнаан кэлбит Сахааччаны өрө көтөҕө сылдьаллар, онтон кини ууга харбаан эрэр курдук хамсанар, онтон… хамсаабат буолбут уолу доҕотторо көтөҕөн тахсаллар. Бүттэҕэ ол…
Ол кэннэ Сахаачча икки быраата Коркиҥҥа кэлэллэр, бэйэ оҥоһуу тренажерга тахсаллар. Төһө да убайдара олохтон туораабытын иһин кини суолун салгыыр бырааттардаах диэн эрэнэҕин.
Атын уолаттар образтара схематичнай соҕус курдук миэхэ көһүннэ. Ол эрэн биир эпизоду наһаа сөбүлээтим. Роман учууталын нуучча тылын учебнигын тутан туран »Андаҕайыаҕыҥ! »- диирин уонна Павеллаах Александрдыын көбүөргэ тобуктаан олорон кинигэлээх илиилэрин өрө уунан андаҕайаллара киһини долгутар. Ийэ дойдуга, төрөөбүт норуоппутугар, учууталбытыгар бэриниилээх буолуу патриотическай тыына биллэр. Оччолорго сэбиэскэй оҕолор бары да оннук буоллахпыт. Учууталларын үөрэтэр кинигэтин өрө тутан андаҕайыы наһаа символичнай, УЧУУТАЛГА дириҥ ытыктабыл бэлиэтэ. Ону олус сөпкө тайаммыттар.
Егор Неймохов студенныы сылдьан доҕотторун Гаврил Филипповы, Василий Илларионовы, Семен Попову, уо.д.а. кытта Саҥа дьыл түүнүгэр олохпутун төрөөбүт дойдубут, норуоппут, сахабыт литературатын чэчирии сайдарыгар аныахпыт диэн андаҕайбыттарын санаан кэллим. Ону кинилэр бүтүн олохторунан чиэстээхтик толордулар диир кыахтаахпыт.
Спектакль Дмитрий Петрович кэргэнэ Александра Семеновна ахтыытыттан саҕаланар уонна спектакль былаһын тухары салҕанар уонна түмүктэнэр. Зоя Петровна өрүү буоларыныы наһаа истиҥник, ис- иһиттэн иэйэн, дьоһуннук туттан оонньуурун көрөөччү ылынар уонна спектакль сүрүн тыынын дириҥэтэр, нууччалыы эттэххэ, облагораживает. Эдэр Александра Семеновна (артыыска Цыпандина) барахсан кэрэтэ, лыах курдук дайа сылдьар курдук чэпчэкитик хамсанара киһини эрэ умсугутар. Коркины кытта аан маҥнай көрсүбүтүн умнара миигин сонньутта. Мин эмиэ кэргэммин маҥнай 1 Маай демонстрациятыгар көрсүбүт үһүбүн. Ону олох да өйдөөбөппүн. Парадка киһи элбэх буоллаҕа, билэр дьоммун көрсөн кэпсэтэн ааспытым, онно Гоша баар эбит. Доҕотторбун кытта бырааһынньыктыы бараары ыксаан иһэр буоллаҕым буолуо…
Спектакльга Роман Дмитриев өрөгөйө субу хаартыскаттан түспүт курдук наһаа үчүгэй. Артыыс Роман Дорофеев кырата- хачаайыта оруобуна, оруолугар барсар. Илларион Федосеевтыын (артыыс Павел Ченянов) мөккүһэллэрэ, күрдьүөттэһэллэрэ көрүдьүөс баҕайы, эдэрдэр буоллаҕа.
Коркин соратнигын Постников Константин Сергеевич обраһын артыыс Илья Стручков наһаа үчүгэйдик арыйда. Барахсан Коркин үлэҕэ ыҥырбытыгар маҥнай саарыыр, үлэтин быраҕыан баҕарбат. Кини үлэһит, көнө сүрүннээх, сүрдээх эппиэтинэстээх үлэһитин туоһулуур. Онтон үлэлиир остуолун уураан ылан баран олоппоһун тыастаахтык үрдүгэр уурар уонна сөбүлэһэр. Хайдах курдук доҕоругар бэриниилээҕий, хайдах курдук уолаттара Олимпиадаҕа кыайбыттарыттан үөрэрий?! Омунугар үҥкүүлээн ылар, онтун барытын киһи ылынар, оннук органичнай. Коркин барахсан итинник истиҥ доҕордоох, көмөлөһөөччүлээх буолан баһырхай ситиһиилэннэҕэ диэн үөрэҕин. Ефимов Гаврил Дмитриевич (артыыс Айаал Аммосов), Чурапчы оскуолатын директора, Софронов Афанасий Кирикович (артыыс Альберт Алексеев), Чурапчы спорткомитетын председателэ хайдах курдук спортка оҕону, ыччаты уһуйууга бэриниилээхтэрий, Коркиҥҥа көмөлөһө сатыылларый?!
Омсолоох геройдартан Мухин Лев Иванович (артыыс Сергей Баланов) чахчы карьериһы, Коркины олох сөбүлээбэт киһини, интриганы бэрт ылыннарыылаахтык имигэстик оонньуур. Кинини сөбүлүүр дьахтары туһанан үҥсүү сурук суруйтарар. Тиһэҕэр куоракка үрдээн барар. Киниэхэ Чурапчыга үлэлиирэ карьератын сыччах биир үктэлэ, үрдэлэ эрэ. Биология учуутала Павлова Лидия Петровна (артыыска Надежда Ушницкая) Дмитрий Петровичтан бүтэһигэр бырастыы гыннарыгар көрдөһөр. Икки оҕотун соҕотох иитэр ийэҕэ спортивнай оскуола оҕолоро өрүү көмөлөһөллөрүн махтана ахтар. Коркин куоракка көһөн бараары туран уоскутар, мин да бардахпына оҕолор көмөлөһүөхтэрэ диэн эрэннэрэр. Бу Дмитрий Петрович киэҥ көҕүстээҕин, аһыныгаһын көрдөрөр наһаа үчүгэй холобур. Лидия Петровна кыбыстан дьиэҕэ кииримээри гыммытын коллегалара Ефимова Варвара Дмитриевна (артыыска Ирина Никифорова), Протопопова Тамара Сергеевна (Елизавета Потапова) үөрэ- көтө ыҥыраннар киирэр, биир коллектив буоллахтара.
Японияҕа буолбут Олимпиадаҕа тустууну көрдөрөллөрө наһаа сэргэх көстүү буолла. Учууталларбыт аны дьоппуоннар буолан киирэллэр, күрэхтэһиини көрөллөр. Өссө онно сумист (артыыс Геннадий Турантаев) баар, олох үкчү.
Ол 1964 с. Токиотааҕы Олимпиадаҕа тустууну кинокамераҕа устан Дмитрий Петрович оҕолору тустуу ньыматыгар үөрэппитин билэбит. Аатырбыт бөҕөс Ватанабе тустар ураты истиилин сиһилии үөрэппиттэрэ туһаттан атыны аҕалбатаҕа чахчы. Азиаттар быһыыбыт- таһаабыт, тустуубут биирдиҥи буоллаҕа.
Учуутал Лидия Петровна этэрэ эмиэ оруннаах, предметын үөрэтэринээҕэр тустуунан ордук үлүһүйэр диэн. Билиҥҥи кэм эбитэ буоллар Коркины тренер үлэтигэр саа да тэбиитигэр чугаһатыахтара суох этэ. Кыраҕы харах Мухиннар, Павловалар баалларын тухары. Физкультурнай анал үөрэҕэ суох, тустуу методикатын билбэт, нуучча тылын үөрэттин диэхтэрэ эбитэ буолуо. Сокуон быһыытынан оннук. Сэбиэскэй кэм буолан тренеринэн үлэлээтэҕэ, олимпиецтары иитэн таһаардаҕа. Анал үөрэҕэ суох Коркин суоҕа буоллар олимпиецтанарбыт саарбах этэ. Ити эмиэ киһини, дуоһунастаах дьону толкуйдатар чахчы. Диплома суох диэн, баҕар, Коркин курдук айылҕаттан талааннаах тренери куоттарарбыт буолаарай?!
Тустуук Сүөдэр (артыыс Вячеслав Лавернов) тоҕо арыгылыыр буолбут төрүөтэ биллибэт. Көннөрү тренеригэр баайсар эрэ. Тренер Коркин обраһыгар сэмсэ герой курдук. Араас ыччаты үөрэппитэ диэҥҥэ.
Ол эбэтэр тустууктар уйулҕаларыгар, психологияларыгар, бэйэ- бэйэлэригэр сыһыаннарыгар буолбакка, тренергэ болҕомто ууруллар. Ол эмиэ сөп буолуо. Урут »Хапсыһыы» спектакль турарыгар көрөөччүлэрдиин ырытыһыыга боксаҕа Аан дойду кылаастаах спорт маастара Александр Михайлов тренергэ болҕомто ууруллубата диэн эппитэ. Тренер уонна үөрэнээччи сыһыаннара истиҥ буолар, тренери зал тас өттүгэр сыһыаннарын көрдөрөр үчүгэй этэ. Дьэ ону 40-ча сыл буолан баран тренергэ туһаайыллыбыт спектакль буолан таҕыстаҕа.
Бүтэһигэр Монреаллааҕы өрөгөйүнэн спектакль бүтэрэ дуу диэбитим атын буолла. Александра Семеновна монологунан уонна ыскамыайкаҕа соҕотох олорон хаалар. Кэннигэр оҕолор эрчиллэ сылдьаллар ортоку Дмитрий Петрович Коркин көбүөргэ олорон кэннин хайыһан көрөөччүлэри көрөн хааларынан түмүктэнэр. Ити эмиэ сөп ээ. 21 үйэ тустууктара эһиги тугу ситистигит диэн ыйытарга дылы.
Онно хардабыт тугуй?..
Туох да диэн сыаналаабыт иһин, нууччалыы »спектакль состоялся» диибит.
Режиссер Сергей Потапов, П.Ойуунускай аатынан Саха театра биир дьоһун ситиһиитэ диэн сыаналыыбын. Аны күһүн Егор Неймохов »Хапсыһыыта» киинэ буолан тахсарын кэтэһэбит. Онно сурун акцент »Хапсыһыы» сэһэҥҥэ курдук, олох уустуктарыгар, тустуук оҕолор сыһыаннаһыыларыгар, уйулҕа хамсааһыныгар, киһи сүрүн сыаннастарыгар, философиятыгар буолуо диэн эрэниэҕи баҕарыллар. Эдьиийбинээн театртан тахсан дьиэбит диэки Орджоникидзе болуоссатынан хаамсабыт. Арай ыскамыайкаҕа дьахтардаах эр киһи олороллор, утары хааман кэлэллэр. Үөрбүттэр аҕай. Дьахтар нууччалыы сырдык хааннаах бааһынай, эр киһи улахан хара бараан дьүһүннээх саха. »Һуу, хата, көрүстүбүт», — дэһэллэр уонна Зоя Петровнаны кытта хаартыскаҕа түһэллэр.
15.07.2023 с.
Дмитрий Коркин туһунан аман өс
Рустам КАЖЕНКИН, педагог, суруйааччы:
Саха театра саха саарыннарын уобарастарыгар үлэлээбитэ ыраатта. Бу кэрдиис кэмҥэ ордук народнай суруйааччы Баһылай Харысхал режиссер, Россия народнай артыыһа Андрей Борисовтыын үлэлээһиннэрэ норуокка туһаайыыта, суолталааһына, үйэтийиитэ күүстээҕин бэлиэтиэххэ сөп. Бүгүҥҥү «Коркин. Андаҕар» диэн Утум Захаров суруйуутунан оҥоһуллубут Сергей Потапов туруоруута эмиэ ити тыыны тута сылдьарга дылы.
Дмитрий Коркин диэн ким этэй? Манна эппиэт араас буолуон сөп, тоҕо диэтэххэ Дмитрий Петрович сахаҕа суолтата сүдүтэ бэрт. Мин буоллар кинини бүгүн Саха театрын сыанатыгар учуутал быһыытынан көрөн, учуутал быһыытынан ылынан, ити идэ күөнүгэр санаабын үллэстиэхпин баҕарабын.
Дмитрий Петрович идэтинэн да, үөрэҕинэн да айылҕаттан айдарыылаах учуутал эбит. Кини хас биирдии тыла, этиитэ — киһи олоҕун курдары ааһар. Ити дьиҥнээх учуутал бэлиэтэ. Бу оруолу Иннокентий Луковцев чиэстээхтик толордо. Бэл биһиги, Коркин туһунан уопсай эрэ өйдөбүллээх көлүөнэ ити уобараска бүтэйдии ытыктыы саныыр санаалаах олордубут. Долгуппут түгэннэрэ баар. Ол — биир бастакы үөрэнээччилэриттэн биирдэстэрэ итирик кэлэн баран санаатын тоҕута тэбээн этэригэр: «Эн миигин ситиһиилээх буолуоҥ диэн эрэннэрбитиҥ, ол ханна баарый?!» Бу — учуутал суобаһа, биир саамай кутталы үөскэтэр көстүүтэ: оҕолорбун-үөрэнээччилэрбин түһэн биэриэм, эрэллэрин толоруом суоҕа диэн… Маны өр сылларга учууталлаабыт эрэ киһи дириҥник өйдүүр-ылынар суола быһыылаах. Мин ити кэмҥэ наһаа долгуйбутум, Дмитрий Петрович туох диир эбитий диэн… Иккис түгэн, биллэн турар, Сахаачча суох буолуута. Үөрэнээччигин анараа дойдуга атаарыы — Орто дойдуга наһаа ыарахан уонна хомолтолоох суол. Манна буоллар Коркин уонна Сахаачча… Улуу эрэл уонна Дьылҕа хаан ыйааҕа… Иннокентий Луковцев бу олус чараас түгэннэри уобараһын ханан да эмтирэппэккэ, дьүһүн кубулуппакка тута сырытта. Биһиги иннибитигэр норуот хомолтотун, саха учууталын хомолтотун уонна муудараһын илдьэ сылдьар — Коркин Дмитрий Петрович турар этэ. Мин кини атыннык дьаһаныа этэ диэн биир да түгэҥҥэ саарбахтыы санаабатым. Баҕар ол иһин буолуо, учууталлаабыт олохпун барытын санаан долгуйан ылбытым. Манна кыра да ситэ этиллибэтэх, эбэтэр биир тыл сыыһа, алҕас этиллибитэ буоллар атын буола түһүө этэ. Көр, бу көстүүлэр уйаннара, үргүүктэрэ итинник ээ!
Учуутал эйгэтэ мэлдьи майгыннаһар. Коркин учуутал быһыытынан ааттанар кэккэтигэр Михаил Андреевич Алексеев, Георгий Прокопьевич Башарин, Авксентий Егорович Мординов, о.д.а. ааттара субу күөрэс гына түһэр! Тугу эрэ утары барыы дуу, тугу эрэ дакаастааһын дуу кинилэр олохторун кытта биир утах буолан Дьылҕа хаан кытаанах ыйааҕын тэҥҥэ тардыалаһар. Манна ол толору көстө сатаабатаҕын иннигэр, испэктээк Коркин саха улуу учууталларын ахсааныгар киирэр эбит диэн бэйэҥ да билбэккинэн санаан кэбиһэҕин. Кинини эккирэтии, ситиһиилэрин таҥнары тутан санааһын, бэрт былдьаһан көрүү ханна барыай, баар бөҕө буоллаҕа дии, ол эрэн режиссер ол соругу сүрүн сорук быһыытынан туруорбакка, киһи быһыытынан арыйарга дьулуспут курдук. Огдообото Александра Семеновна кэпсээнинэн саҕаланара эмиэ оруннаах. Кини олоҕор таптал диэн тугун билбит, киһилии үөрбүт-дьолломмут буоллаҕа эбээт! Оттон ол улуу дьон аайы бэриллибэт, тарҕамматах көстүү. Онон тренер трагедиятын кытта олоҕун сүрүн тирэҕэ буолбут дьиэ кэргэнэ тэҥҥэ тутуллубута — уобараһы өссө күүһүрдэр. Кэргэнэ куруук өйдүүрүн-өйүүрүн көрдөрөр. Ол саамай чыпчаала икки түгэҥҥэ баар: бастакыта — Сахаачча бырааттара тиийэн кэлбиттэригэр Александра Семеновна айманыытыгар. Иккиһэ — кэргэнэ Дмитрий Петрович олоҕун тиһэх түгэннэрин саныырыгар уонна испэктээк саҕаланыаҕыттан бүтүөр диэри харыс да халбаҥнаабакка турар ыскамыайкаҕа соҕотох олорон хаалыытыгар.
Учуутал киһи үксүгэр аттыгар сылдьар, мэлдьи өйөһөр дьонноох буолар. Дмитрий Петрович оннук үгүс киһини көрсүбүтэ, ол эрэн испэктээккэ Константин Постников оруола ойуччу миэстэни ылар. Кини Коркиҥҥа коллега, доҕор, партнер эрэ курдук буолбакка, сороҕор улуу тренер ис туругар аан талҕа буолан ытыллар-будулуйар мучумаанын, өрөгөйүн көрдөрөр, көрөөччүгэ ситэрэн-хоторон биэрэр. Бу күүстээх тандем. Айымньы сүрүн аман өһүн көрөөччү уонна саха омугун аатыттан эмиэ Илья Стручков талааннаах толоруутугар Константин Сергеевич этэр курдук, ол иһин олус күүскэ айманар, кыана тутта сатыырын үрдүнэн хараҕын уута таҥнары сүүрэр.
Айымньыга хас да түгэҥҥэ киһи бэйэтэ билбэтинэн саха буоларыттан киэн туттан кэлэр, киэн туттуута күүһүрэн кэлэр түгэннэрэ бааллар. Ол эмиэ үөрэнээччи уонна учуутал сыһыаннарыгар көстөр. Холобур, Сахаачча аатырбыт «СССР» диэн суруктаах көстүүмү бэлэх уунуута эбэтэр үс олимпиец тренердэригэр эдэр сылдьан, онтон мэтээллэрин кэтэн туран махтанар тыллара… Маннык түгэҥҥэ эн бэйэҥ омуккун төһө ытыктыыргын, менталитетыҥ таһымын тургутан да көрүөххүн сөп курдук. Күүстээх көстүүлэр, улуу дьоннор, улуу ситиһиилэр, улуу чыпчааллар!
Өссө биир киһини толкуйдатар түгэн — оскуола иһинээҕи сыһыан. Учууталлар ортолоругар кими бэлэмнээн таһаарыахтаахтарын туһунан мөккүөр билигин да салҕанан барар. Үөрэнээччини киһилии сыһыаҥҥа иитии, үөрэххэ тардыһар кистэлэҥнэрин таба тутуу, үйэлэрин тухары илдьэ сылдьар кэрэҕэ-үтүөҕэ тардыһыыларын олохтооһун — билигин да бара турар улуу мөккүөр. Коркин холобура бу мөккүөргэ кытаанах тирэхтээх. Кини ханнык да тылыттан аккаастамматах, биир да үөрэнээччититтэн тэйбэтэх, ханнык да уустугу көрсөрүгэр ыһыктынан кэбиспэтэх саха улуу учуутала, саха улуу учууталларыттан биирдэстэрэ.
Коркин. Андаҕар
Өндөрөй НЬУКУЛААЙАП:
Өр да өр кэтэһэн, Дмитрий Петрович Коркин үбүлүөйдээх сылыгар анаан “Андаҕар” спектакль көрөн толору астынан, дуоһуйан олоробун. Буоларын курдук, чугас дьоммун кытта санаабын үллэстээри, бу бичийэн эрдэҕим. Бастаан саныырбар, спектакльга бэриллэр икки чаас иһигэр, маннык модун киһи олоҕун, үлэтин, мындырын, өйүн-санаатын толору киллэрэн көрдөрөр олох уустук буолара чахчы. Онон, олоҕуттан быстах кэми көрдөрүөхтэрэ диэн санаалаах тиийбитим, онтум сүрдээх дириҥ уонна Дмитрий Петрович ис туругун арыйар туруоруу буолла.
Сергей Потапов режиссер быһыытынан саха омугар, Россия таһымыгар бэркэ биллибит киһи буолааҕа. Үгүс туруорууларыгар дьиикэй соҕус, дьону соһутар, дьиксиннэрэр көстүүлэр баар буолааччылар, бүгүн оннугу көрбөтүм, дьиҥэ оннугу кэтэспитим да буоллар…, чэ буоллун. Спектакль кэмигэр хаста да хараҕым уута сүүрэн ылла, сороҕор күлэн тэһэ барабын, сороҕор дьиҥнээх күрэххэ олорор курдук ытыс таһыммытынан өрө сарылыы түһэммин аттыбар олорор дьоммун соһутабын.
Артыыстары талыы үгүс геройга бэркэ табыллыбыт. Дмитрий Петровиһы Иннокентий Луковцев бэркэ арыйда. Коркин толкуйун, баҕа санаатын, үлэтигэр бэриниитин, туруорбут сыала модуна уонна онтун ситиһиитэ, үлэҕэ саҥа ньымалары туттуута, олоҕун таптала, ыар ыарыыны кытта хапсыһыыта, уонна онно бэриммэккэ тиһэҕэр дылы киирсиитэ, тулуура бэккэ арыллынна, көһүннэ. Константин Постников, Петрович чугас доҕоро, соратнига бу спектакльга эмиэ олус үчүгэйдик арылынна. Сахаачча оруола бэккэ уонна уһулуччу көһүннэ, бу эмиэ режиссер таба тайаныыта дии саныыбын, тоҕо диэтэргин, Дмитрий Петрович олус эрэммит уонна чугас илдьэ сылдьыбыт уола буолар. Сахааччаны сүтэриитэ Дмитрий Петрович олоҕор күүстээх охсуу буолбута чахчы. Өлөр ыарыытын көбүтэн тиһэҕэр тиийэр чааһын лаппа чугаһаппыт буолуохтаах. Ийэм кэпсээччи, Петрович чугас аймаҕа буолан кинилэргэ элбэхтэ Кытаанахха бултуу-алтыы, сынньана кэлэригэр наар Сахааччаны батыһыннара сылдьааччы диир.
Ону таһынан, уолаттары эрчийиитигэр саҥа ньымалары туттуута, холобура «Стенка Коркина» курдук билигин Америка тустууктара уонна кроссфиттар үтүгүннэрэн оҥостон тутталлар. Тустууларын анализтаан конспект суруйтаран, ааспыт тустууларын оннук ырытан сыыһаларын онно өйдүүллэрэ, билигин итинник ньыманы Япония тустууктара туһаналлар. Уолаттара тостубат, күүстээх хорсун санааны иҥэриитэ бэккэ көһүннэ. Уонна саамайа диэн, бэйэтин кыаҕын «потологун» билинэн, өйдөөн, уолаттарын салҕыы тустуу профессордарыгар тиксэрэн ыыталаабыта бэртээхэй көстүү буолбут, туох даҕаны күнүүлээһинэ, хос санаата суох!
1964 сыллаахха Токио Олимпиадатыгар баран кэлэн баран, саха да уолаттара киирсиэхтэрин сөп эбит диэн модун санааны ылыныыта олус үчүгэйдик көстүбүт. Бу Чурапчы түгэҕиттэн тиийэн, оччолорго боростуой, эдэр тренер итинник амбициялаах санааны ылыммыта киһини сөхтөрөр. Уонна ол санаатын сүтэрбэккэ тиһэҕэр тиэрдибитэ салыннарар.
Ити итирик уол киирэн Петровичка ытанара эмиэ бэккэ көстүбүт дии саныыбын. Ким да Петровичка итинник киирбэт этэ дииллэр даҕаны, бу хартыынаны көрдөрөн режиссер, чыпчаалга тахсыбакка хаалбыт, онтон олохторун суолларыттан халтарыйбыт уолаттары арыйбыт дии санаатым. Элбэх уол олохторун бүтүннүү тустууга анаан баран, дьылҕа талыытыгар сөп түбэспэккэ, тугу да ситиспэккэ күлүккэ хаалан, санаалара тостооччулар да бааллара буолуо…
Уопсайынан спектакль олус бэркэ табыллыбыт, режиссер Сергей Потаповка уонна оруоллары толорооччу артыыстарга БРАВО!!!
Николай ЯКОВЛЕВ, сын писателя Василия ЯКОВЛЕВА:
Ходили вчера на премьеру. Впечатления двоякие. С одной стороны здорово, что такой спектакль вообще поставили. С 1982 года после спектакля «Хапсыhыы» ничего подобного на спортивную тему не было в театрах. В целом тема Петровича как великого тренера раскрыта, хотя как-то сжато, скомканно. Во второй половине спектакля особенно хорошо раскрыты его труд и переживания. Есть отдельные отличные моменты и сцены. Чего стоит одна сцена прощания с Сахааччей – за душу берет.
По сценарию, конечно, есть вопросы. Много художественного вымысла, пропущены моменты истории Петровича: победы В.Карпова, И.Федосеева. Это же первопроходцы, это история, такое забывать и пропускать нельзя. Ни словом не упомянули В.Гоголева, хотя Вася жил у них, Петрович его с малых лет готовил на чемпионство, до самой смерти тренировал и переживал. Чуть чуть не дожил до чемпионства и славы Гая, он его подготовил на 100% к этому. Если наши олимпийцы после Петровича готовились на западе, в центре, то Вася вырос как борец здесь, в Якутии и это полностью «ребенок» Петровича.
С другой стороны, пьеса, по-моему, больше ориентирована на молодежную аудиторию. Много сленга, движений и поведения современного поколения. Меня лично, как наверно уже представителю немного старшего поколения, видевших и знающих героев, покоробило, когда в первой половине спектакля немногословный и спокойный по жизни Петрович вдруг начал слишком активно дискутировать, бороться, чуть ли не прыгать от восторга. Или когда мой таай (Константин Постников) начинает как угорелый бегать, кричать, представлять из себя какого-то начинающего воспитателя и оператора. И вообще, его персонаж представлен немного нереальным, несколько комичным. В жизни, конечно, такого не было.
В общем, вопросы есть. Не все персонажи полностью раскрыты. Может, объем постановки слишком большой и просто времени не хватило на раскрытие темы победы наших олимпийцев. Не зря же говорю, что вся постановка какая-то сжатая.
Ну, а так, в целом событие состоялось, хвала артистам и режиссеру. Наверняка у каждого свое мнение про спектакль. Оценка публики однозначной не будет, будет много противоречивых мнений. Но, может, в этом и состоит основная цель театрального искусства – заставить зрителя домысливать, спорить, думать. Иначе все пройдет как рядовое событие, обыкновенный документальный фильм, а не художественная постановка.
Сообщение Улуу уһуйааччы олоҕо – Саха театрын сценатыгар появились сначала на Сетевое издание SAKHALIFE.RU.